In zijn onder de titel ‘Beelden. Een leven in films’ verschenen autobiografie uit 1990 blijkt dat de Zweedse filmregisseur Ingmar Bergman op één film uit zijn even omvangrijke als beroemde oeuvre met bijzondere voldoening terugkeek. Hij schrijft: ‘Het stemt tot tevredenheid na een kwarteeuw De avondmaalsgasten opnieuw te bekijken. Ik constateer dat niets is aangevreten of stukgegaan.” Mooi dat de meester voorbij gaat aan die beroemde films van zijn hand (Wilde Aardbeien, Het Zevende Zegel, Scenes uit een huwelijk, Fanny en Alexander, etc. etc.) en als lieveling een kleine zwart-wit film uit 1963 omarmt. De korte, eenvoudige, zonder enige opsmuk vervaardigde, bijna stille film over een plattelandsdominee die tussen de ochtend en de middagdienst van zijn geloof valt, neemt slechts tachtig minuten de tijd. Het is precies genoeg: alles valt op zijn plek, er is geen seconde teveel en geen seconde te weinig. Ingmar Bergman had gelijk: De avondmaalsgasten is zijn meesterwerk. Er is vreemd genoeg geen film te bedenken die beter gedocumenteerd is dan deze en toch is ze relatief onbekend gebleven. De documentatie omvat een uitgegeven script, een lijvig boek van Vilgot Sjöman over de productie van de film, een vijfdelige Zweedse televisieserie over alle fases van de totstandkoming en, vele jaren later, een in 11 talen vertaalde roman van Alexander Ahndoril over het leven van de regisseur tijdens het filmen. Bovendien maakte Paul Schrader in 2017 met zijn First reformed een bij vlagen letterlijke remake. Winter light, zoals Bergman’s film in het Engels heet, een vrije maar zeldzaam adequate vertaling, is een paradox: zeer bemind en onbekend. Deze film moet gezien en steeds opnieuw herzien want het is, voor wie wil kijken, een wonderschoon juweel.
De interessante vraag is of de film behalve bekeken ook moet worden begrepen. Niet dat er ook maar iets onduidelijk is aan het verhaal. Na de ochtenddienst in een klein Zweeds dorpskerkje wordt de dominee bezocht door een visser en zijn vrouw. Of de dominee eens met Jonas wil praten. Vanzelfsprekend wel! Maar het gesprek gaat met horten en stoten en heeft averechts effect. Op weg naar de middagdienst in een dorp verderop bekvecht de dominee met de onderwijzeres van het dorp, de vrouw die hem liefheeft. In de middagdienst blijkt zij de enige gelovige. Dat er geen God bestaat wist zij al lang. Gaat de dienst door? De koster, een half-kreupele die er als enige in slaagt de dominee nog aan het denken te zetten, knipt tevreden de lichten aan. Nee, er is niemand. En ja, de dienst gaat door.
Susan Sontag noemt Bergman’s film in haar beroemd geworden artikel ‘Against Interpretation’ als voorbeeld van een film die gezien wil worden in plaats van begrepen. Gezien en gehoord. Luister! Wat hoor je? Stilte in een dorpskerk op het midden van de dag. Het ruisen van een beek dat een gesprek overstemt. Het gesprek doet er niet toe. Er is een beek, in een bos. Er is het licht van de winter. Dat licht zonder schaduw is door Ingmar Bergman en zijn vaste cameraman Sven Nykvist gevangen en in een doosje gedaan. Wij mogen het open maken om te zien dat alles klopt.
De film wordt ingeleid door Frank Blaakmeer. Frank is op dit moment aan het promoveren op Bergman en dus is dit een uitgelezen kans om meer te weten te komen over de denkwereld van deze beroemde cineast.
De film is Engels ondertiteld.
Tijdpad filmavond dinsdag 20 juni
18.30 Inloop
19.00 Intro door Frank Blaakmeer
19.15 Start film
20.45 Korte pauze
21.00 Lezing en vragen
22.00 afsluiting
Adresgegevens: Focus Filmtheater Audrey Hepburnplein 1 6811EH Arnhem
Kosten voor deelname zijn 12,50 euro, voor leden van de AVOU 10 euro.
Inschrijven kan tot vrijdag 16 juni
Aanmelden kan middels deze link:
Wij zien uit naar uw komst!
Met vragen kunt u mailen naar cwvalchof@hotmail.com
ValC-hof Wim, Elma, Eddy, Annet, Huug, Herman
Avou